خلاصه ای از زندگی امام حسن عسکری علیه السلام

تولد امام حسن عسکری(ع)

امام حسن بن علی عسکری - علیه السلام- یازدهمین امام شیعیان است. بنا به روایت مورخان، آن حضرت در ربیع الثانی، روز دهم1 یا هشتم2 یا چهارم3 ، سال 232 (و به نقل خطیب4 سال 231) چشم به جهان گشود و 28 سال زندگی کرد.5 ابن خلّکان تولد ایشان را روز پنجشنبه یکی از ماههای سال 231 دانسته و قول دیگری را نیز که ششم ربیع الآخر سال 232 می‌باشد، نقل کرده است.6 مسعودی سن آن حضرت را به هنگام شهادت 29 سال دانسته است.7
بنابراین او باید تولد آن حضرت در سال 231 را معتبر بداند. نیز مورد اتفاق مورخان است که رحلت امام عسکری - علیه السلام - در هشتم ربیع الاول از سال 260 اتفاق افتاده است؛8 گرچه برخی جمادی الاولی آن سال نیز به عنوان قولی دیگر نقل کرده‌اند.9 از آنجا که رحلت امام هادی - علیه السلام - در سال 254 رخ داده، طبعا دوران امامت حضرت عسکری - علیه السلام - طبق روایت شیخ مفید، شش سال10 و بر اساس گفته سعد بن عبدالله پنج سال و هشت ماه بوده است.11
درباره نام مادر آن حضرت که «ام ولد» بوده، گزارشهای مختلفی وجود دارد. در برخی از مصادر، نام آن بانو، «حدیث» یا «حدیثه» آمده و برخی دیگر نامش را «سوسن»12 و «عسفان»13 یاد کرده‌ اند.
صاحب «عیون المعجزات» نام صحیح او را «سلیل» دانسته و با عبارت «کانت من العارفات الصالحات» وی را ستوده است.14
القاب خود آن بزرگوار را «الصّامت»، «الهادی»، «الرفیق»، «الزّکی» و «النّقی» ذکر کرده‌ اند؛ برخی از مورخان لقب «الخالص» را هم بر القاب آن حضرت افزوده‌ اند. «ابن الرضا» عنوانی است که امام جواد و امام عسکری - علیهم السلام- هر دو به آن شهرت یافته‌ اند.15 چنان که امام هادی - علیه السلام - و امام عسکری - علیه السلام - به لقب عسکریین معروف شده‌ اند.
گفتنی است که عسکر عنوان نامشهوری برای سامرا بوده است. نقش انگشتری امام عسگری - علیه السلام - به دو صورت «سبحان من له مقالید السموات والارض»16 و «ان الله شهید» ذکر شده است.17
احمد بن عبیدالله بن خاقان مشخصات ظاهری آن بزرگوار را چنین وصف کرده است: داری چشمانی سیاه، قامتی نیکو، صورتی زیبا و بدنی موزون.18

شهادت امام عسکری(ع)
رحلت و شهادت امام عسکری - علیه السّلام - در هشتم ربیع الاول سال 260 بوده است. در این باره که آیا امام به مرگ طبیعی بدرود حیات گفته و یا به شهادت رسیده است، کماکان اختلاف نظر وجود دارد؛ گرچه بنا به نقل طبرسی، برخی از علمای شیعه با استناد به این سخن امام صادق - علیه السّلام - که فرمود: «ما منّا الّا مَسموم أو مَقتول»؛ حتی درباره امامانی که روایتی درباره شهادتشان در دست نیست، بر این باورند که خلفای جور، آنان را به شهادت رسانده اند.19
البته روایتی درباره شهادت امام عسکری - علیه السّلام - در یکی از منابع تاریخی قرن ششم وجود دارد.20 از این روی شهادت آن حضرت امری کاملاً محتمل است. سوابق بازداشت و خطری که همواره از طرف دستگاه حاکم متوجه جان حضرتش بود و این که حضرت یک شخصیت مخالف سیاسی به حساب می آمد و نیز رحلت آن حضرت در سنین جوانی، همگی می تواند مؤید شهادت باشد.
از آنجا که امام یک چهره کاملاً شناخته شده در سامرا بود، هنگام رحلتش هاله ای از غم و بهت زدگی فضای سامرا را فرا می گرفت. احمد بن عبیدالله در روایتی که قسمتی از آن پیش از این ارائه شد، این صحنه را چنین وصف کرده: «وقتی امام عسکری - علیه السّلام - رحلت کرد، صدای شیون و فریاد همه جا را فرا گرفت. مردم فریاد می زدند: ابن الرضا رحلت کرد. آنگاه برای تدفین آماده شدند، بازار به حال تعطیل درآمد. پدر من (وزیر معتمد عباسی)، بنی هاشم، شخصیتهای نظامی و قضایی و منشیان و مردم به سوی جنازه هجوم آوردند، آن روز در سامرا قیامتی برپا بود»21
با حضور امام - علیه السّلام - و پدرش - به مدت حداقل17 سال - در سامرا، نه تنها مردم جذب آنان شده بودند، بلکه بسیاری از شیعیان نیز بدین شهر هجوم آورده بودند. در چنین وضعیتی، طبیعی بود که هنگام رحلت آن حضرت، سامرا یکپارچه در ماتم فرو رود و در سوگ از دست دادن فرزند رسول خدا - صلّی الله علیه و آله - بی تابی کند و عزا بگیرد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پی نوشت:
1) مسار الشیعه، ص 30.
2) اعلام الوری، ص 367.
3) مصباح کفعمی، ص 530.
4) تاریخ بغداد، ج 12، ص 57.
5) کافی،‌ج 1، ص 503.
6)7) مروج الذهب، ص 4، ص 112.
8) الارشاد، ص 335؛ المقالات و الفرق، ص 102؛ نورالابصار، ص 168؛ الکافی، ج 1، ص 503، نک: تواریخ النبی والآل، ص 75.
9) وفیات الاعیان، ج 2، ص 94.
10) الارشاد، ص 335.
11) المقالات والفرق، ص 102.
12) کافی، ج 1، ص 503؛ کمال الدین، ج 2، ص 249؛ فصول المهمه، ص 284؛ کشف الغمه، ج 2، ص 402؛ نورالابصار، ص 166.
13) فرق الشیعه، ص 105.
14) بحارالانوار، ج 50، ص 238.
15) مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 421؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236؛ نورالابصار، ص 166.
16) نورالابصار، ص 166.
17) بحار الانوار، ج 50، ص 238.
18) کمال الدین، ج 1، ص 40.
19) بحارالانوار، ج 50، ص 238؛ اعلام الوری، ص 349؛ الفصول المهمه، ص 290.
20) مجمل التواریخ و القصص، ص 458: «و گویند زهر دادنش».
21) کمال الدین، ج 1، ص 43؛ نورالابصار، ص 168؛ الغیبه، طوسی، ص 132.

رسول جعفریان ـ حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص 535 و 560

به نقل از: www.zitova.ir